IKIRARI NA HAKIMILIKI

Mimi JUMA PETER ninathibitisha kwamba mashairi haya ni yangu, na kwamba sijanakili wala kulahamu kwa namna yoyote ile, na hayajawahi kuwasilishwa wala hayatawasilishwa katika chuo kikuu kingine chochote kwa ajili ya kukidhi matakwa ya kitaaluma ya kozi za ubunifu na utunzi wa kazi bunilizi za kifasihi.

Haki zote zimehifadhiwa. Hairuhusiwi kuzalisha, kuiga, kunakili, kutafsiri, kupiga chapa kwa namna yoyote iwayo wala kusambaza sehemu yoyote ya mashairi haya kwa namna yoyote ile bila kibali cha maandishi kutoka kwa mwandishi.

ANUANI YA MTUNZI:

Mwl. Juma Peter

S.L.P 1226

Moshi-Tanzania

Rununu: +255762957992

Barua pepe: jumapeter399@gmail.com

ISBN: 978-9976-5318-0-7

Sehemu ya matini tepe hii ya mashairi yanapatikana katika kitabu change cha mashairi kiitwacho JICHO LA KURUNZI kimechapwa na:

Beanna Printing Solutions

beannaprinters@gmail.com

Morogoro Tanzania

+255766770422, +255713360853

SHUKURANI

Namshukuru Mungu wa Mbinguni aliyenipatia ujasiri na mawazo ya kutunga mashairi jina la Mwenyezi Mungu muweza wa yote lihimidiwe.

Nawashukuru walimu wangu wote kwa kunifundisha katika ngazi tofauti tofauti za Elimu na taaluma kuanzia Elimu ya Msingi hadi Chuo Kikuu. Napenda kuwashukuru wahadhiri wangu wa kozi za Fasihi na Isimu wa Chuo Kikuu Cha Kikatoliki Mwenge kilichopo Moshi-Kilimanjaro kwa moyo wao wa dhati kunielekeza mambo mbalimbali ya kitaaluma ambao ni Rick Ngowi, Musa Sultani, Deogratius F. Mkawe, Sr. Rehema Mkundiwe na Furaha J. Masatu. Sambamba na hilo nawashukuru sana wahadhiri wangu wa kozi ya KIS 206 Uandishi wa Kubuni I na KIS 305 Uandishi wa Kubuni II; Mwalimu Eric Ndumbaro na Mwalimu Furaha J. Masatu ambaye nimeshamtaja awali kwa ushauri wao mzuri kuhariri mashairi yangu hakika Mungu awalipe muda wenu mlioutumia na msonge mbele zaidi.

Niwashukuru kwa dhati wazazi wangu niwapendao Peter Emanuel na Beatrice J. Hamisi, dada zangu Neema Peter na Stela Peter, Kaka zangu Stephano Peter, Yusuph Peter na Daniel Peter kwa kunilea na kunisaidia kwa upendo wao usio kifani hata kuniwezesha kushiriki kutunga mashairi.

Pia shukrani zangu za dhati ziwaendee wahariri na wasomaji prufu wa mashairi yangu walioshirikiana nami katika kukamilisha kazi hii kwa kunitia moyo si rahisi kuwataja kwa majina yao yote lakini wachache ni hawa; Erick Ndumbaro, Furaha J. Masatu, Masanja Jilala, Eston Salvatory, Faki Sheha na Hijiraimu.

Nitakuwa mchoyo wa fadhila nisipowashukuru marafiki na wanafunzi wenzangu wa mwaka wa Chuo Kikuu Cha Kikatoliki Mwenge kwa kozi zote, siwezi kuwataja kwa majina yao yote lakini wachache wao ni pamoja na Masanja Jilala, Damas Meshack, Zengo Michael, Yohana Philemon na Shelly Renatus kwa maoni yao mazuri Mungu awabariki.

IKISIRI

Mashairi ya mwalimu Juma ni miongoni mwa zao katika kozi za Uandishi wa kazi bunilizi za fasihi. Mashairi yanaeleweka kwa wasomaji kwani yametumia lugha inayoeleweka na iliyopikwa vizuri yenye misemo, taswira, matumizi ya picha, tamathali za semi, na mbinu nyingine za kisanaa hivyo inaleta burudani kwa msomaji pindi asomapo.

Mashairi haya yamepikwa vizuri kwa kuitalii miundo mbalimbali ambayo huongoza utunzi wa mashairi kwa kurejelea kanuni za umapokeo kwa kiasi kikubwa kwa kuyasawiri mambo mbalimbali ambayo yako katika jamii hasa kwa kuyafichua na kuielimisha jamii ili iweze kuyaepuka.

Vilevile mashairi haya yanatoa maonyo kadha wa kadha ambayo jamii haina budi kuyapokea ili iweze kuendana na mazingira halisi ya watanzania kwa kuwa na mienendo mizuri, kufanya kazi na kuepuka wimbi la utegemezi pindi watu wanapotafuta maisha kwa lengo la maendeleo binafsi na jamii kwa ujumla wake. Pia mashairi ya mwalimu Juma yanatoa mwanga kwa jamii namna ya kuishi na kuzikabili changamoto mbalimbali zilizopo katika jamii na zinazoyakumba makundi mbalimbali ya watu hasa vijana ambao ndio Taifa la kesho.

KISAFI NACHO KICHAFU

Na Mwl Juma.

Visafi vyatamanika, sitiri yake vichafu

Vichafu visopendeka, vile vya kichefuchefu

Chefu yule wake taka, chanzo cha uharibifu

Kiliwacho ni uchafu, sharti yake unawe.

Vyatawanya kila zoni, kumbe navyo ni uchafu

Kunyaka kwazo pupani, mnyako uso faafu

Bila haya uzunguni, ukahamia kwa tifu

Kiliwacho ni uchafu, sharti yake unawe.

Chakula nacho uchafu, sharti yake unawe

Wenye vilemba mfu, vilowabebea mawe

Nje makaburi faafu, ndani yajaa kiwewe

Kisafi nacho kichafu, kama fumo mwenda chini.

Fikrani vyanijia, vile vya kichefuchefu

Nani alopulizia, dawa mjifanye wafu

Zao taka walofia, kufanya urembo mfu

Kisafi nacho kichafu, sharti yake unawe.

Ubongo tujivunie, kama tulo na ubongo

Vya asili jivunie, kwa nguvu kama wabongo

Uzalendo tuenzie, kama tusokunywa gongo

Kichafu kiwe kichafu, tupende uzuri wetu.

CHURA

Na Mwl Juma.

Chura kuishi shirika, ndiyo yao tamaduni

Si shaka yafahamika, ndivyo tangia zamani

Wa jina la kusifika, ndiye chura wa majini

Ukweli wajulikana, kwa miongo na miongo.

Kwa mie yanonijia, katu yaso kawaida

Kuwaza na kuwazua, kiumbe aso na shida

Kwenye mito kuzagaa, maji ni yake faida

Yote haya kawaida, kwa wa jana na wa leo.

Wakaishi kwa furaha, majini vyakula tele

Amani bila karaha, mwendo wa vigelegele

Umoja kwao silaha, katu pasina kelele

Hii yao kawaida, vyura wakazi wenyeji.

Ghafla chura kajawa, yake mambo fikrani

Kutaka kuhama bwawa, kubadili maskani

Hataki kushauriwa, chura yule wa majini

Kweli chura kaamua, atengane na wenzake.

Tarehe ikawadia, yake chura kufungasha

Ugenini kuhamia, nchi kavu karibisha

Taratibu mazoea, mitindo ya kupotosha

Na shughuli kuzifanya, tena nasema haramu.

Si ndoto chura mgeni, ukwasi kujivutia

Magari kwake nyumbani, ngome kuyazungushia

Masikini asilani, dharau kwao kutoa

Hakujua ni masika, kiangazi kinakuja.

Ukame ukawadia, nchi kavu yote jangwa

Na jua likasogea, chura mali zikalengwa

Ardhi kujichimbia, mvua kwake ni lengwa

Ardhi ikachemka, kama moto uwakao.

Kufumba na kufumbua, chura yu jasho mwilini

Tena akishangilia, kwa makofi ardhini

Akilini akijua, mvua i vuruguni

Mwanzo ukawa kwa chura, kuumbuka ugenini.

NGULI WA VICHEKO

Na Mwl Juma.

Kumezuka mashindano, yasobagua jinsia

Yalo pa msongamano, yeyote kutamania

Liso shindano la ngano, vicheko kushindania

Huyu yule achekaye, wa mwisho hucheka sana.

Vikawekwa vichochezi, nia cheko kutokea

Kwa stori za makuzi, tena chuku kuwekea

Cheko zikawapa kazi, haya zikawakimbia

Huyu yule achekaye, wa mwisho hucheka sana.

Pasi kujali u nani, kwako kucheka kuloje

Chekozo zahusu nini, kwakezo zimekomaje

Nacho cha taimu gani, mimosao ‘metekaje

Huyu yule achekaye, wa mwisho hucheka sana.

Washindani mso macho, kuwa kodo mchekapo

Kwani kipo kikulacho, epuka kucheka papo

Hata kiso chakulacho, mwanzo usicheke hapo

Huyu yule achekaye, wa mwisho hucheka sana.

Wa mwisho hucheka sana, epuka kucheka mwazo

Wache wachochee mwana, usijegeuka kenzo

Cheko mwanzo huchoshana, mithili betri chenzo

Huyu yule achekaye, wa mwisho hucheka sana.

BLUUTUTHI

Na Mwl Juma.

Hodi hodi simu janja, mliopo madukani

Ndiyo simu wa viganja, vidole mtelezoni

Wasofichwa kama ganja, wenye hofu ya mbaroni

Simu janja ni ujanja, bluututhi ya nini?

Fikrani kunijia, pawani bluututhi

Kuwaza na kuwazua, utisho uso hadithi

Kunusa chipsi njaa, pasi hati ya urithi

Simu janja ni ujanja, bluututhi ya nini?

Wacha wako uchokozi, kumezea ungo mate

Imekuwa yako kazi, wa mbalini uwanate

Yako kodo waziwazi, mwenye pete yako tete

Simu janja ni ujanja, bluututhi ya nini?

Kufumba na kufumbua, mapono yakawa visa

Dumuzi ukaletea, vinyonyi kwa samakisa

Pawani zote kufia, mithili yake mimosa

Simu janja ni ujanja, bluututhi ya nini?

Langu moya nakuuma, sikioni ung’amue

Bluututhi ya kiyama, vipanya jiepushie

Njia kuu iwe mama, hapa huku zifukie

Simu janja ni ujanja, bluututhi ya nini?

KIJIBA CHA MWITU

Na Mwl Juma.

Binti mwali uso mwali, kwa sie nini wataka

Takozo zisopo tuli, shebeduzi zisonyaka

Mtimako kawa tuli, mahaba huba kutaka

Neema uso na wema, ulo kijiba cha mwitu.

Kinandacho ukateka, mara hisia kudata

Ya kisomoni kutaka, bila furushi la data

Wodi ya jiba kutaka, darasa lenye utata

Neema uso na wema, ulo kijiba cha mwitu.

Sautiyo yawa pingu, kuteka kila hadhira

Takozo milio bangu, walo sumu kukuchora

Kuvimba yao marungu, kupiga alowachora

Neema uso na wema, ulo kijiba cha mwitu.

Punde rungu lipokuja, yake kutimiza kazi

Kajifanya kuyachuja, eti sawa na mzazi

Bohari likayafuja, mbio zilo waziwazi

Neema uso na wema, ulo kijiba cha mwitu.

Kila rungu lipopata, wake mtima kusuza

Lako Ini kujikata, kwa wivu ulo na kiza

Marungu yalokufata, kwayo chuki kuikuza

Neema uso na wema, ulo kijiba cha mwitu.

Langu wazo chukueni, ulompenda mwambiye

Wali ukimya wacheni, zenu haya zikimbiye

Bwangai chuki wacheni, adili wema nduguye

Neema uso na wema, ulo kijiba cha mwitu.

NANI ATOKE!

Na Mwl Juma.

Wetu yehova twaomba, mtukufu yako sifa

Wako viumbe twaimba, sikie nyimbo za sifa

Za mseto na marimba, kama enzi za kayafa

Lugha ndiyo yetu nyenzo, zetu haja kutimiza.

Punde mola kuifanya, yetu sayari dunia

Kiumbe mtu na panya, na wengine kutokea

Kama mchanga wa sanya, ubaguzi kuzukia

Jipu baya hili bovu, kama fumo mwenda chini.

La fikirisha akili, si kwa yule wala huyu

Kijeba mtu mbigili, uvae pete ya mbuyu

Mawazo yaso adili, kila uchao mabuyu

Nomino yake tatizo, ubwangai yako kazi.

Makundi yaso shirika, yakaundwa ya kisomo

Dhaifu kusaidika, kupata yao kipimo

Nakiri pasina shaka, kisomo kiso kikomo

Kurushiana arafa, za kutegua mitego.

Nawaza na kuwazua, washirika chapuchapu

Pasi shaka jiungia, ya mitandao wasapu

Idadi kujipangia, kuhofia kwa majipu

Mawazoni kunijia, wasapu ya kijamii.

Bila hili wala lile, tangazo wasapu hilo

Alozidi sio yule, kibwangai jasho hilo

Kigugumia si kwele,asipingane na hilo

Kwa huzuni kutamka, basi wa mwisho atoke.

Punde sakata epapu, kumvaa adimini

Kwa kuondoa wasapu, jina pasipo idhini

Kwani kibwangai jipu, kujisafisha ummani

Hili jipu baya bovu, sharti litumbuliwe.

MAKALIO

Na Mwl Juma.

Yatutekenya hisia, Kwa ukubwa makalio

Wapenzicho kusifia, kuvuta makumbatio

Mwili ganzi kuzimia, yatikisapo milio

Yawe madogo makubwa, huyu yule kujivuna.

Dereva kichwa kuhimwa, mwendo kuingiza gia

Kasi mshale kusomwa, juu ya asilimia

Katu taa kutozimwa, hapa huku jivunia

Yawe madogo makubwa, huyu yule kujivuna.

Mvua kuyasitawisha, kiburi kukuzidiya

Midomo kuitepesha, jiona wakamiliya

Bia zako kuzichosha, kuusambaza umbeya

Yawe madogo makubwa, huyu yule kujivuna.

Makubwa yamegeuka, asali kuwa shubiri

Macho nayo kukodoka, ukame kukushamiri

Madogo kutamanika, katu bohari kukiri

Yawe madogo makubwa, huyu yule kujivuna.

Wengio wamegundua, kweli za yako maisha

Ubwangai twaujua, usiku wajionesha

Madume kuwachekea, garini kujipitisha

Yawe madogo makubwa, huyu yule kujivuna.

Kila dume lakubeba, maradhi jichukulia

Na UKIMWI kuubeba, sababu yako tamaa

Gonjwa lisilo na tiba, nguvu kazi yapotea

Yawe madogo makubwa, huyu yule kujivuna.

Zangu ndugu sikieni, sidate na makalio

Langu somo sikieni, elimu kwenu kioo

Nzuri tabia enzini, kwenu iwe kumbatio

Yawe madogo makubwa, huyu yule kujivuna.

ANUANI YANGU

Na Mwl Juma.

Nina habari muhimu, kwenuni zangu maisha

Sina budi kusalimu, kwa heshima za kutosha

Kwa saluti za adhimu, pasina kumng’unyisha

Heshima kwao wazazi, kunilea tangu kinda.

Kumbukumbu zanijia, tanguzo kinda maskani

Utimamu kunijia, kablapo baleheni

Tisa miaka najua, kwa eskoti shuleni

Makala yangu nomino, maskani julikana.

Nyisanzi tanguzo shule, la kwanza langu darasa

Mwaka sufuri mbilile, pale kati ziso tasa

Alfani mbili ile, omegani tatu hasa

Yangu kodo waziwazi, vidudu kuvifagia.

Chato kwa Magu nikawa, vidudu nikasomea

Pale la tano likawa, darasa nilosomea

Chenjile shule ikawa, Kahama nikahamia

Kakola shule ikawa, langu saba kutimia.

Mwaka ishirini kumi, changu kwanza kidatoni

Miaka minne mumi, nikatimiza foleni

Foleni nilopo mimi, iso mithili ya buni

Ufaulu kunijia, tunu faraja ya wengi.

Julai yangu safari, changu cha tano kusoma

Kwa furaha bila shari, kisomo pasina homa

Langu bohari kukiri, ulofata ukakoma

Maharageyo kwaheri, mwendo wa vigelegele.

Papu neti ikatema, naona matini tepe

Yangu machoni kusoma, mwendo wa barua pepe

Si kama yule wa homa, ilomkata mapepe

Pundeni hodi getini, Makala naye Mwekau.

Zangu jama sikieni, wa Mwekau furahini

Shika yako kisomoni, mithili yake kunguni

Imarisha tamrini, ya nduguze mtihani

Mshike sana elimu, usimwache atoroke.

WAIFII

Na Mwl Juma.

Kumezuka dijitali, tali mithili ya wali

Isozimika kwa chali, moto ule wa ugali

Muwako kama adili, si nduguze wa adili

Hadhi yake simu janja, waifii mdatoni.

Waifii yenye kasi, pasi shaka yake jeti

Jeti iendayo kasi, katu pasina kubeti

Kubeti kwa wasiwasi, simu hofu ya umati

Hadhi yake simu janja, waifii mdatoni.

Mwenye pawa ya ajabu, nani mwenye uthubutu

Uthubutu wa jawabu, jawabu lenye ukutu

Kutu pasina kutubu, waifii wacha butu

Hadhi yake simu janja, waifii mdatoni.

Waifii mdatoni, kudata simu za hadhi

Kusaliti wa tochini, pasi shaka wenye hadhi

Konekiti wa nguvuni, kama mito ya ardhi

Hadhi yake simu janja, waifii mdatoni.

Langu moya nakuwasa, zoea chako kikavu

Kavu mithili ya kasa, kasa mgeni wa kuvu

Yako manyoya usasa, yauwayo kama kuvu

Hadhi yake simu janja, waifii mdatoni.

GEREZA BUBU

Na Mwl Juma.

Kumetokea malezi, malezi yaso baraka

Si ya wawili wazazi, kwa bayana natamka

Watu wenye zao kazi, watoto kuajirika

Mazuri mengi majumba, siri nyingi kufichika.

Wenye vyao kusafiri, sehemu za mashambani

Jitwalia bila shari, mabinti kuwapa fani

Cha ajabu la hatari, si ndoto usingizini

Kazi wasotarajia, pasi ombi kuzifanya.

Si kazi ya masihala, kwa bayana naeleza

Hekalu lake mhola, kwa shuruti kuliuza

Kwa madhumuni mihela, mwajiri kujitanuza

Mazuri mengi majumba, siri nyingi kufichika.

Kwa nyumba wake ulinzi, kama nyuki mzingani

Hujaona tangu enzi, ndoto kupita getini

Katu langoni mlinzi, pia hutomrubuni

Mazuri mengi majumba, siri nyingi kufichika.

Mateso kuendelea, mabinti haki kukosa

Nani wa kuwaokoa, jamani mso na kosa

Jamii yote dunia, fichua hii ni kansa

Gamba la kasa mkubwa, yule mwenye siri nyingi.

URAIA NCHI MBILI

Na Mwl Juma.

Wetu Mola mtukufu,

Ulo na wema kunjufu

Pendo liso na turufu

Hapana wa mithiliyo.

Kwako viumbe vikawa

Majini napo vikawa

Nchi na anga vikawa

kwa matamko vikawa.

Kupendelea ikawa

kufanya mtu ikawa

Dongo kufanya ikawa

Kuyafinyanga tukawa.

Vyote ulotamkia,

Tena pasi kujalia

Maelfu kwa mamia

Majini na nchi pia.

Viliwavyo kagawia

Vya asili nakazia

Viso sumu nasemea

Bayana natamkia.

Tamko kusainia

Kwa peni isobungua

Andishi lilo wasia

Mtimani kuwekea.

Mwanzo mlo wa adili

Viko wapi vya asili?

Fahiwani nakubali

Ugenini mwakubali.

Maradhi mwajibebesha

Kisukari kwa presha

Vya fati kujikuzisha

Visa mtindo maisha.

PETE ISOVULIKA

Na Mwl Juma.

Pete kito cha thamani, amani kwake moyoni

Isotoka kidoleni, ndiyo pete ya moyoni

Mtima mtulizoni, kwa pete iso rangini

Amani kwake mtimani, pete kito cha thamani.

Jama pete isotoka, nini siri ya kudumu?

Isopenda kupotoka, kama funiko la dumu

Ikadumu kuzunguka, mithili ya gurudumu

Pete kito cha thamani, amani kwake mtimani.

Wakariri chako chanda, usivaliwe kwingine

Majirani walopinda, kachoma kama senene

Zao shingo zikakonda, kutaka zuri unene

Pete kito cha thamani, hakivaliwi kwingine.

Jirani wakumezea, zao kodo kukodoka

Kwa hila kuichukua, wakijua itavika

Pete ikawazibia, lake tundu kuvalika

Pete kito cha thamani, hakivaliwi kwingine.

TENGA LA ANKO

Na Mwl Juma.

Zamanizo za matenga, yafumwayo kwazo nyasi

Nyasi kusitiri menga, menga isoleta wasi

Wasi kwakezo mkinga, jama mbeba fenesi